အေခြခံ ကယန်းစာ
၁။ ဗျည်း
ကယန်းတွင် အေခြခံ ဗျည်း (၂၄) လုံးရှိသည်။
ဗျည်းတွဲ
စကားလုံ တစ်လုံးကို ရေးသားရာတွင် ဗျည်း (၁) လုံ မှ ဗျည်း (၃) လုံးအထိ တွဲနိုင်သည်။
ဥပမာ
ká = ခေါ်သည်။ (k ဟူသောဗျည်း တစ်လုံးသာ ပါဝင်သည်။)
kla = ဈေး ( k, l ဟူသော ဗျည်း နှစ် လုံးပါဝင်သည်။)
klwai = ကြိုးဖြင့် စွပ်သည်။ (k, l, w ဟူသော ဗျည်း သုံးလုံးပါဝင်သည်။)
စကားလုံးရေးသားရာတွင် တွေ့ရသော ဒုတိယဗျည်းနှင့် တတိယဗျည်းနေရာတွင် ( l, r w, y) စသော ဗျည်း (၄) လုံးကိုသာ တွေ့ရပြီး အခြား ဗျည်းများကို မတွေ့ရပါ။
သရ
ကယန်းတွင် အခေခံ သရ (၅) လုံးရှိသည်။ ၄င်းတို့မှာ
သရတွဲများ
၄င်း အခေြခံ သရမှ အ ြခား သရ များ ပွါးနိုင်သည်။
အချို့ သော သရ များ၏ နောက်တွင် ဗျည်း (n) ကို ပေါင်း ထည့် ခြင်း ဖြင့် ရိုးရိုး သရ အသံမှ နှာသံသရ (nasal consonants) သို့ ပေြာင်း နိုင်သည်။
နှာသံသရများ
အသံအနှိမ့်၊ အမြင့်
ကယန်းတွင် အနှိမ့်၊ အမြင့် အသံ (၄) ခုရှိသည်။ သို့ သော် အမှတ် အသား (၃) ခုသာ ထားရှိသည်။
အသံအနှိမ့်၊ အမြင့် အမှတ်အသားများ
- မည်သည့် အမှတ်အသားမျှ မပါသော အသံသည် အနှိမ့်သံ ဖြစ်သည်။
- ( ́ ) အမှတ်အသားသည် အလယ်သံကို ဖေါ်ပြသည်။
- ( ̌ ) အမှတ်အသားသည် အမြင့် သံကို ဖေါ်ပြသည်။
- ( ̄ ) အမှတ်အသားသည် အမြင့် ၍ ပြတ်သောသံကို ဖေါ်ပြသည်။
ဥပမာ - ၁
la = နွေးသော
lá = အားလပ်သည်။
lǎ = လ
lā = သစ်ရွက်
ဥပမာ - ၂
na = သင်၊ နင်၊ မင်း
ná = ဝိညာဥ်၊ သရဲ
nǎ = ထိပ်ဖျား
nā = နားဆင်သည်။
